හවසට හා රෑට පිපෙන මල්

ඇට්ටේරියා

මෙය රාත්‍රියට පිපෙන සුවදවත් මලකි. පදුරක් හෝ කුඩා ප්‍රමානයේ ගසක් ලෙස වැඩෙන ඇට්ටේරියා ශාකය ඔරේන්ජ් ජැස්මින් (Orange Jessamine) නමින් ඉංගී‍්‍රසියෙන් හැඳින්වේ. මුරායා පණික්‍යුලාටා (Murraya paniculata) මෙහි උද්භිද විද්‍යාත්මක නාමයයි. ශාකයේ පත්‍ර හැඩයෙන් ඉලිප්සාකාර ස්වරූපයක් ගන්නා තද කොළ පැහැති කුඩා තනි පත්‍ර වන අතර, එය මතුපිට දිලිසෙන සුලුය. සුදු පැහැ පෙති පහකින් යුතු ඇට්ටේරියා මල් පොකුරක් ලෙස පිපේ. රාති‍්‍රයට පිපෙන මල් පසුදා සවස් වන තුරුම ප්‍රාණවත්ව, දසතම සුවඳ පතුරුවයි. මල් පිපෙන නියමිත කාලයක් නොමැති අතර, වැඩුනු ශාකයක මල් අවුරුද්ද පුරාවට පිපී තිබෙනු දැකිය හැකියි. දේශීය ශාකයක් වන ඇට්ටේරියා ශාකය පහතරට තෙත් කලාපයේ සුලභව දැකිය හැකිය.

හෙන්දිරික්කා

මෙය හවස හතරට පමණ පිපෙන මලකි. සුදු, කහ, රෝස, රතු, ලා දම්, තද දම්, තැබිලි හා පාට දෙකකින් මිශ්‍රිත තිත් වැටුනු ප්‍රභේද මෙහි දැක ගත හැකිය. වසර පුරාම මල් හටගනී. මල ගහට සම්බන්ධ වන්නේ දිගටි බටයක් වැනි කොටසකිනි. මල පුනීලාකාර හැඩයකින් යුතුය. ඉක්මනින් වැඩී මල් හටගන්නා මෙම ශාකයේ මල් ඉතා සෞම්ය සුවදකින් යුක්තය.

කුඩා පදුරු වශයෙන් වැඩෙන හෙන්දිරික්කා ශාකය බොහෝ රටවල් වල ෆොර් අ ක්ලොක් ෆ්ලවර්  (four o'clock flower) නමින් හැඳින්වේ. එයට හේතුව සේපාලිකා මල් සවස හතරට පමණ පිපී පසුවදා උදේ වන විටම පරවීයන නිසයි. මිරාබිලිස් ජලපා (Mirabilis jalapa) යනු මෙහි උද්භිද විද්‍යාත්මක නාමයයි. 

සේපාලිකා

සුදු පැහැති පෙති හයකින් යුතු සේපාලිකා මලේ මැද තද තැබිලි පැහැති වන අතර, ගහට සම්බන්ද වන කෙටි නාලාකාර කොටසද තැබිලි පැහැයෙන් යුක්තය. සියලුම පිපුනු මල් පසුදා උදෑසනම නටුවෙන් ගිලිහී යයි.

මීටර් 10 ක් පමණ උසට පදුරක් ලෙසින් වැඩෙන සේපාලිකා ශාකය නයිට් ෆ්ලවරින්ග් ජස්මින් (Night-flowering Jasmine) නමින් ඉංග්‍රීසියෙන් හදුන්වනු ලබයි. විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණයේදී සේපාලිකා ශාකය (Nyctanthes arbor-tristis) නමින් හැදින්වේ. මෙම ශාකයේ හටගන්නා මල් බෙහෙවින්ම සුවදවත් වන අතර, ඒවා පැළෑටියේ අතු අග, කෙළවර පොකුරක් ස්වරූපයෙන් දිස්වේ. එවන් එක් මල් කිනිත්තක පිපුනු සේපාලිකා මල් දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් දැකිය හැකිය. රාත්‍රියේ සුවද විහිදුවමින් සුපිපි සේපාලිකා මල් හිමිදිරියේම නටුවෙන් ගිලිහී බිමට වැටුනු පසුත් සුවද නොනැසී එලෙසින්ම පවතින අතර, එය හොදින් වැඩුණු ගසක නම් ගස මුල, බිම ඇතිරූ සුදු පැහැ පලසක් මෙන් දැකිය හැකිය. 

ඒ විතරක් නෙමේ සේපාලිකා මල කෙතරම් තරුණ හදවත් වලට ලෙන්ගතුද කියනවානම් මේ පිලිබද ලියවුනු කවි, ගී සංකල්පනා නැතුවාද නොවේ. පොතපත ඇසුරින් සැකසුණු මේ ලිපිය අවසානයේ, ඔබ ආසනම් මම කැමතියි එවන් ගීයක් ඔබේ මතකයට නංවන්නට. ඒ ජයසිරි අමරසේකර ශූරීන්ගේ සේපාලිකා මල ගැන ගැයුනු ගීතය. ඔබම අසා බලන්න.

සේපාලිකා මලයි - සුදු පාට මීදුමයි
හරි ලස්සනයි සුදුයි - ඇත්තටම ඔබ වගෙයි

මන්දාරමෙන් එහා - දෙව් දුවක ඇති බලා
මට යන්න දෙන්න සියුමැලියේ - සුවඳ සොය සොයා
මේ රාත්‍රියම නිසංසලයි - ඒත් ඔබ නිසා...

මල් පිපෙන තුරු ලතා - මද සුළගේ නැවතුනා
සිත දකින දකින සිහිනෙදි ඔබ  - මට මතක් උනා
ඇසි පිය හෙලන්න මොහොතක්වත්  - මතක නැති වුනා..